Stress en de HPA-as

Stress en de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as

Het endocriene systeem is een systeem van klieren die substanties afscheiden: hormonen. Hormonen reguleren lichamelijke functies en zetten het lichaam aan tot groei en ontwikkeling. Het endocriene systeem heeft geen afvoerkanaal en scheidt zijn hormonen rechtstreeks in de bloedbaan af. Stress brengt in het endocriene systeem een domino-effect op gang in de zogenaamde hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as).

1. De hypothalamus scheidt een hormoon af dat de hypofyse aanzet tot het produceren van het adrenocorticotroop hormoon (ACTH).
2. ACTH stimuleert de vlak boven de nieren gelegen bijnieren. Onder invloed van ACTH scheidt de bijnierschors (buitenste laag van de bijnieren) steroïden uit: een groep hormonen die onder meer testosteron, oestrogeen, progesteron en corticosteroïden (o.a. cortisol) bevat.
3. De corticosteroïden vervullen een aantal functies in het lichaam. Ze verhogen onze weerstand tegen stress, stimuleren de spieropbouw en zetten de lever aan tot het vrijmaken van suiker, dat de benodigde energie moet leveren om te kunnen reageren op een dreiging of noodsituatie. Ze helpen het lichaam ook om zich te verdedigen tegen allergische reacties en ontstekingen. Daarnaast hebben corticosteroïden ook effect op de voorste hersenschors en daarmee op de wijze waarop we denken: onze cognities.
4. Het sympathische deel van het autonome zenuwstelsel stimuleert het bijniermerg tot de productie van adrenaline en noradrenaline. Als deze chemische stoffen in de bloedbaan worden afgescheiden, functioneren ze als neurotransmitters die o.a. invloed hebben op het functioneren van de frontale schors (waakzaamheid). De door de bijnieren geproduceerde stresshormonen helpen het lichaam om zich voor te bereiden op een dreiging.

Zodra de dreiging is verdwenen, keert het lichaam terug naar de normale ruststaat. Zo hoort het en zo is het goed. Als de stress echter te lang duurt of steeds terugkeert, moet het lichaam erg vaak stresshormonen produceren en andere systemen mobiliseren. Op de lange termijn kunnen de voorraden van het lichaam uitgeput raken en kan de gezondheid in gevaar komen.

Chronische of steeds terugkerende stress kan veel schade berokkenen aan diverse lichaamssystemen, waaronder het hart, de bloedvaten en het immuunsysteem, maar ook aan de frontale hersenschors en zo aan ons denken.